Differences Between Stem Cells and Growth Factors
Günümüzde modern tıp sayesinde ortalama yaşam süresi uzamıştır. Son zamanlarda yaşanan gelişmelerle ve onarım tıbbının hayatımıza daha sık girmesiyle, tıp tarihinde görülmemiş bir çağa giriyoruz.
Onarım tıbbını bu kadar önemli kılan unsurlar da kök hücreler, büyüme faktörleri ve hücresel tedavilerdir.
Gelişmeler hızla ilerlerken rahatsızlığınıza, hastalığınıza yönelik çevreden, medyadan veya doktorlarınızdan duyduğunuz işlemler kafanızı karıştırıyordur hatta bu kafa karışıklığını kötüye kullananlar da bulunuyordur.
Üzerimize yeni bir sağlık çağı doğarken bu konuda özellikle toplumu doğru bilgilendirmek adına köşe yazarlığını ve programlarda çıkıp doğruları anlatmayı kendime görev ve misyon edindim.
Sebebine gelince aynı zamanda bende bu konularda sıkıntı çekmiş, 20 yıldır iltihaplı eklem romatizması tanısı olan bir hasta ve hekimim.
Hastalarımdan da sık duyduğum; “Büyüme faktörleri nelerdir?”, “Kök hücre tedavisi ile farkları nelerdir?”, “Bende defalarca kandan kök hücre tedavisi oldum” gibi merakla birlikte kavram kargaşası ve yanlış bilgiler söz konusu.
Hatta yakın zamanda bir hasta beni arayarak kök hücre kremi kullandığını ancak işe yaramadığını ve firmayı şikayet ettiğini açıkladı. Lütfen mağdur olmayalım umarım aynısı değildir dedi.
Araştırınca anladım ki meğer bahsettiği, bitki köklerinden yapılan ve eklem ağrılarına iyi geldiği iddia edilen ve sürülerek kullanılan bir ürünmüş.
Kök hücre mucizesi diye ekranlarda reklamları yapılıyordu. Bitki köklerinin mucizesi dese belki anlayabilirdim ancak isim benzerliğini kullanmak ve yanına “hücre” eklemek maalesef yanıltabiliyor. İşte bu gibi sebeplerle sizleri doğru bilgilendirmeye devam ediyorum.
Büyüme Faktörleri Nelerdir?
Büyüme faktörleri vücudumuzda doğal olarak üretilen proteinlerdir. Hücre büyümesini, çoğalmasını, dokuların kendisini onarmasını ve hayatta kalmasını sağlayan düzenleyici moleküllerdir. Günümüz modern tıbbı sayesinde tedavilerde kullanılmak üzere büyüme faktörlerini dışarıda laboratuvar koşullarında üretebilmekte oldukça kolay.
Büyüme faktörleri, hücre ve hücre bölünme sürecine çok yönlü etki edebilen faktörlerdir. Eğer zedelenen bölgede yeterli sayıda hücre varsa işe yarayabilirler ya da hücreler kendisini yenileyebilecek durumdaysa işe yararlar ancak çoğalamayan, büyüyemeyen özel hücrelere ihtiyaç durumunda onarımda yeterli gelmezler.
Somut örnek vermek gerekirse; diz, kalça gibi kıkırdak sorunlarında kıkırdaklar aşınmışsa büyüme faktörleri kıkırdağınızı yenileyemez. Büyüme faktörleri hali hazırda iyileşebilecek kıkırdak hücresi varsa işe yarar.
Kök hücreler ise doğrudan kıkırdak hücresine dönüşebilir ve çoğalabilir yani tam bir destektir. Ayrıca kök hücreler de iyileşme ve onarım için büyüme faktörleri üretir ve salgılar.
Kanın çeşitli santrifüj ve/veya aktifleştirici kimyasal laboratuvar işlemlerinden sonra elde edilen ürünlerdir. Kök hücre tedavisi değillerdir.
Kök Hücreler Nedir?
Kök hücreler, farklılaşmamış, herhangi bir doku hücresine dönüşmemiş özel hücrelerdir. Uygun ve gerekli şartlarda herhangi özel bir hücreye dönüşebilir. Mesela kıkırdak hücresine, kas hücresine, damar hücresine, kemik hücresine, kan hücresine, bağışıklık hücresine, sinir hücresine, pankras hücresine, kalp kas hücresine, karaciğer hücresine, böbrek özel hücrelerine gibi daha birçok hücre tipine uygun şartlarda dönüşebilirler.
Onarım tıbbında önemi de kendisini yenileme kabiliyeti olmayan ve bizi kronik hastalıklara maruz bırakan bu özel hücrelere farklılaşma, çoğalma ve dönüşebilme yetileridir.
Büyüme faktörleri gibi vücudumuzda tüm yaşamımız boyunca üretilirler. Başlıca üretim yerleri kemik iliğidir ve kanda da dolaşırlar. Vücudumuz hastalıkla savaşırken veya zedelenme anında hasarı fark ederek uyanırlar ve doğrudan sorunlu bölgeye giderek dokuları onarırlar, ihtiyaç olan hücrelere dönüşerek yenilenmeyi başlatırlar. Yalnız sayıları çok azdır ve büyük hasar varlığında tamamen onarım yapamazlar. Şanslıyız ki günümüz imkanlarıyla kök hücreleri milyonlarca sayıda elde etmek hatta milyar sayıya çoğaltmak mümkün.
Büyüme Faktörleri Tıpta Nasıl Kullanılıyor?
Büyüme faktörlerini denizde yön gösteren kılavuz gemiler gibi düşünmek anlamanızı kolaylaştırabilir. Kılavuz gemiler hangi geminin nereye gideceğini veya nereye gitmeyeceğini gösterir.
Hücre tamirinde de benzer şekilde büyüme faktörleri hücrelerin, proteinlerin nereye gideceğini veya nereye gitmeyeceğini belirleyerek hücrenin hayatta kalmasına ve iyileşmesine katkı sağlarlar. Bazı yolları açarlar veya kapatırlar.
Aynı zamanda kök hücreleri uyarırlar, beslerler. Kök hücrelerin de hayatta kalma ve çoğalma yetilerini arttırmaları nedeniyle de önemlidirler.
Fark Neden Önemli?
Akıllıca kullanıldıklarında her iki tedavi de günümüz tıbbında önemli rol oynuyor. Birlikte kullanıldıklarında ise kök hücre tedavisinin etkisi çoğalıyor çünkü kıkırdak dokusu gibi kan damarının olmadığı veya çok az olduğu yerlerde büyüme faktörleri kök hücrelere destek olarak iyileşme şansını artırıyor.
Peki o zaman sorun nedir?
En büyük sorun, tıbbi tedavilerde büyüme faktörlerinin kök hücre tedavisi ile aynı fonksiyonlara ve etkinliğe sahip olduğunun ifade edilmesi. Ayrıca, kök hücre tedavisi sınırları ve kısıtlamaları olan Sağlık Bakanlığı izinleri gerektiren ciddi bir işlemdir. Mutlaka kök hücre konusunda yetkin bir uzman hekime danışın ve hekimlerinizden kök hücre tedavilerini talep edin.